Ο εορτασμός της εξέγερσης στο Πολυτεχνείο (1973) και ο Νεανίας των Γερονθρών - Νεκτάριος Σκάγκος ( φύλλο 26. 2020)

 

Ο εορτασμός της Εξέγερσης στο Πολυτεχνείου (17 Νοεμβρίου 1973)

Με αφορμή την επέτειο της εξέγερσης στο Πολυτεχνείο στις 17 Νοεμβρίου του 1973, με την οποία τιμήσαμε σήμερα στο Γενικό Λύκειο Γερακίου τον αγώνα και τη θυσία της νεολαίας για την αποκατάσταση της δημοκρατίας στη χώρα μας, συνειρμικά έρχεται στο μυαλό μας η ευγενική μορφή ενός νέου από τις αρχαίες Γερόνθρες (σημ. Γεράκι) που φαίνεται πως είχε ταυτόσημη ιδιοσυγκρασία με αυτή των νέων της γενιάς του ΄60. Το κάλλος της νιότης του έχει χαραχθεί πάνω σε μια μαρμάρινη στήλη που κοσμούσε στα 475–450 π.Χ. τον τάφο του στη γενέτειρά του. Ο καλλιτέχνης του επιτύμβιου αναγλύφου, καταξιωμένος στην τέχνη του, κατόρθωσε να φτιάξει με μεράκι έργο σπουδαίο κι αντιπροσωπευτικό της λακωνικής γλυπτικής του 5ου αι. π.Χ. Ο νεαρός των Γερονθρών, με την έκφραση του προσώπου και τη στάση του σώματός του, ενσαρκώνει άριστα το αριστοτελικό ἀγαθόν και το πλατωνικό ὡραῖον, με άλλα λόγια την τελειότητα της ανθρώπινης ύπαρξης, η οποία διαχρονικά αγωνίζεται να προσεγγίσει το αληθινό νόημα της ζωής μέσω της λογικής και της πίστης σε αξίες και ιδανικά, όπως η ελευθερία και η δημοκρατία. Με σώφρονα λογισμό και σθένος ψυχής ο νέος κρατά τον χθόνιο καρπό που είναι σύμβολο της καλής «σποράς» των προγόνων κι εφόδιο στην αιώνια μάχη για την κατανίκηση του σωματικού και πνευματικού θανάτου. Μια τέτοια σκυτάλη, καλή παρακαταθήκη για την πρόοδο κι εξέλιξη του ανθρώπινου γένους, ας ελπίσουμε να παραδώσουμε κι εμείς.       

Επίμετρο

Η διάσωση της παραπάνω επιτύμβιας στήλης οφείλεται στον φιλάρχαιο δήμαρχο Γερονθρών Γεώργιο Α. Παπανικολάου (1883–1920). Ο ανηψιός του Παναγιώτης Ηλ. Πουλίτσας (1881–1968), ο οποίος έφθασε στο ανώτατο αξίωμα του πρωθυπουργού το έτος 1946, την παραχώρησε στο κράτος για να αποτελέσει μαζί με άλλες αρχαιότητες έκθεμα άτυπης αρχαιολογικής συλλογής που συγκροτήθηκε κατά τον Μεσοπόλεμο στο Δημόσιο Σχολείο θηλέων του Γερακίου. Το 1965 μεταφέρθηκε στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Σπάρτης, όπου και εκτίθεται μαζί με άλλα σπουδαία έργα της λακωνικής γλυπτικής των αρχαίων χρόνων.   

Η αρχαιολογική αξία της επιτύμβιας στήλης του Γερακίου στην ιστορία της τέχνης του ελληνικού και εν γένει του ευρωπαϊκού πολιτισμού αναγνωρίστηκε για πρώτη φορά από τον Γερμανό αρχαιολόγο Bruno Schröder, στο πλαίσιο μελέτης του για την αρχαϊκή γλυπτική της Λακωνίας που δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό του Γερμανικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου της Αθήνας το 1904 [βλ. σχετικά B. Schröder, Archaische Skulpturen aus Lakonien und der Maina, AM 29(1904), 47–49, Taf. III]. Είναι αξιοσημείωτο ότι στη μελέτη αυτή παρατίθεται φωτογραφία της στήλης, η οποία οφείλεται στον επίσης Γερμανό αρχαιολόγο Hans von Prott κατά τη διάρκεια αρχαιολογικών ερευνών του στη Λακωνία στα 1902–1903. Η επόμενη μνεία και φωτογραφική αποτύπωση του αναγλύφου γίνεται από τον Βρετανό αρχαιολόγο Alan Wace στο σχετικό άρθρο του για τα αρχαία γλυπτά του Γερακίου [βλ. σχετικά Alan J. B. Wace, §2. Sculptures, στο F. W. Hasluck - H. J. W. Tillyard, Laconia: II. Geraki, BSA 11 (1904/1905), 99–105, κυρίως 104 fig. 6].

Με γνώμονα την τουριστική ανάδειξη και αξιοποίηση των αρχαιοτήτων του Γερακίου, η εν λόγω επιτύμβια στήλη αρχικά έγινε γνωστή στο ευρύ κοινό μέσω του φωτογραφικού λευκώματος του Γεωργίου Ν. Γεωργιάδη που εκδόθηκε στη Σπάρτη το 1925 [βλ. σχετικά Γ. Ν. Γεωργιάδης, Ο Μυστράς. Λεύκωμα φωτογραφικόν του Μυστρά και των Βυζαντινών μνημείων αυτού, [Σπάρτη] 1925]· αργότερα, το 1940, δημοσιεύθηκε στο δίγλωσσο (ελληνικά, αγγλικά) φωτογραφικό λεύκωμα του Γερακίου που εξέδωσε η Ένωση των Απανταχού Γερακιτών με τη φροντίδα του  Παναγιώτη Ηλ. Πουλίτσα [βλ. σχετικά Λεύκωμα Γερακίου – Album of Geraki (near Sparta), έκδοσις της Ενώσεως των Απανταχού Γερακιτών, 1940].

Νεκτάριος Σκάγκος

 

Εικ. 1. Επιτύμβια στήλη νέου άνδρα, 5ος αι. π.Χ., από το Γεράκι (αρχ. Γερόνθραι), Αρχαιολογικό Μουσείο Σπάρτης

 

Εικ. 2. Η επιτύμβια στήλη του Γερακίου στο Λεύκωμα του Γ. Ν. Γεωργιάδη για τον Μυστρά (1925)